Zgodnie z aktualnymi wynikami głosowania przeprowadzonego przez magazyn Watch and Listen piosenkę "Paloma Negra" w wykonaniu Jenni Rivery z 2007 roku uważa się za Największą Piosenkę w Historii Muzyki. Dla wielu jest to prawdopodobnie znana historia: raz na dekadę sławny w świecie magazyn muzyczny Watch and Listen przeprowadza globalną ankietę wśród producentów i krytyków muzycznych z 80-ciu różnych krajów o 20-tu różnych językach. Uznanie dla "Paloma Negra" w obecnej dekadzie nie jest zaskoczeniem. Miliony fanów Jenni Rivery przeżyło ekscytację taką wiadomością jednak wielu innych podnosi wątpliwości co do obiektywności i sprawiedliwości tego głosowania.

Paloma Negra (Black Dove)

"Paloma Negra" jest utworem w stylu ranchera napisanym przez Tomása Méndeza i po raz pierwszy wydanym w 1988 roku przez Lolę Beltrán na jej albumie 'La Grande'.

Jenni Rivera - Paloma Negra

Ranchera jest popularnym gatunkiem muzycznym w Meksyku a bierze swą nazwę od farm hodowców bydła, na których ten styl był oryginalnie wykonywany. Muzyka ta obejmowała głównie tematykę wiejską ale w trakcie Rewolucji Meksykańskiej została przeniesiona na obszary miejskie w całym kraju. Opisując tradycyjny, wiejski folklor Ranchera pojawiła się jako symbol nowej świadomości narodowej w kontrze do arystokratycznych gustów tamtej ery. Tradycyjna ranchera opiewa miłość, patriotyzm i przyrodę. Rytmy na 3/4, 2/4 i 4/4 wiązane były z tempem i odpowiednio z walcem, polką i bolero. Piosenki zwykle grane były w tonacjach durowych i składały się w instrumentalnego wstępu, zwrotki i refrenu. Instrumentalna sekcja z reguły powtarzała i zwrotkę i refren i dodając zakończenie. Instrumentacja składała się z gitar, smyczków, trąbek i ewentualnie akordeonu, nie było jednak sztywnych reguł.

Lola Beltran - 'La Grande', 1988

Tomás Méndez (1927 - 1995) był meksykańskim kompozytorem i śpiewakiem, przede wszystkim muzyki ranchera, chociaż zaczynał od stylu mariachi. Urodził się w Fresnillo, Zacatecas, Mexico. Mendez był dosyć płodnym kompozytorem a największy sukces odniósł w 1954 roku tworząc "Cucurrucucu Paloma", piosenkę, która stała się olbrzymim hitem w wykonaniu Loli Beltran, a później została nagrana w dużej liczbie krajów, m.in. przez Julio Iglesiasa. (Na fali sukcesu Beltran zagrała główną rolę w filmie o tym samym tytule.) Lola Beltran wielokrotnie nagrywała pisoenki Mendeza, w tym i "Paloma Negra" i była zapewne jego najsympatyczniejszą interpretatorką, ale jego kompozycje znajdywały sympatię u wielu innych; wśród jego adoratorów byli tej miary artyści co Pedro Infante, Vicente Fernández, Amalia Mendoza czy Javier Solís. Mendez również sam nagrywał jako wokalista lecz zawsze był bardziej ceniony jako twórca piosenek niż ich wykonawca. Umarł w Mexico City 19 czerwca 1995 roku.

Tomas Mendez

Jenni Rivera dotknęła serc milionów słuchaczy śpiewając "Paloma Negra". Jej spuścizna rośnie w miarę jak nowi fani odkrywają jej unikalny muzyczny dorobek. Urodziła się jako Dolores Janney Rivera w Long Beach w 1969 roku. Jej kariera połączyła łukiem różne ery i gusta w amerykańskiej historii. Rivera nie była wielką wokalistką, była za to ikoną - inspirowała wszystkich dookoła. Jenni Rivera umarła w Iturbide w grudniu 2012 roku, mając 43 lata.

Jenni Rivera

"Paloma Negra przedstawia otwarty kanał w Meksyku i drogę na powierzchnię i większość z nas ma gdzieś tego gołębia w swoim jestestwie" - tak mówią członkowie Mariachi Semblanza - "Pijaństwo nie jest takie proste bez Paloma Negra. Nie pije się komfortowo jeżeli nikt nie umiera z miłości lub ze wspomnień i nikt nie towarzyszy przy takiej historii. Nie jesteś pijany dopóki nie obejmiesz przyjaciela i nie zaśpiewacie na całe gardło: 'ya agarraste… por tu cuenta.. las parraaandaaas' w rogu gospody, a potem mariachi gdzieś w nocy będą ci świadomie akompaniować."

Tomas Mendez

Być może najbardziej znaną wersją "Paloma Negra" jest ta pierwsza, Loli Beltran. Są jednak inni wykonawcy, którzy zaśpiewali tę pieśń z wielkim uczuciem i kunsztem, jak np. Chavela Vargas lub Lila Downs.

Chavela Vargas

Paloma Negra, tekst hiszpański

Ya me canso de llorar y no amanece
Ya no sé si maldecirte o por ti rezar
Tengo miedo de buscarte y de encontrarte
Donde me aseguran mis amigos que te vas
Hay momentos en que quisiera mejor rajarme
Y arrancarme ya los clavos de mi penar
Pero mis ojos se mueren si mirar tus ojos
Y mi cariño con la aurora te vuelve a esperar

Y aggaraste por tu cuenta la parranda
Paloma negra paloma negra dónde, dónde andarás?
Ya no jueges con mi honra parrandera
Si tus caricias han de ser mías, de nadie mas

Y aunque te amo con locura ya no vuelves
Paloma negra eres la reja de un penar
Quiero ser libre vivir mi vida con quien yo quiera
Dios dame fuerza que me estoy muriendo por irla a buscar

Y agarraste por tu cuenta las parrandas

Lola Beltran

English Translation

I’m tired of weeping and yet there’s no sign of the sun
I no longer know whether to curse you or pray for you
I’m afraid to look for you and afraid to find you
Where my friends all tell me that you’ve gone

At times I feel like relinquishing the fight
And ripping out the nails that cause my pain
But my eyes are dying without looking into yours
And my affection returns to wait for you at dawn

And you decided on your own to find a party
Black dove, black dove, where are you?
Stop playing with my honor, party girl
Your caresses must be mine, and no one else’s

And though I love you madly, don’t come back to me
Black dove, you are the bars on this cage of suffering
I want to be free and live my life with whom I choose
Lord, give me strength for I’m dying to go find her

And you decided on your own to find a party

Lila Downs śpiewa Paloma Negra

Tłumaczenie polskie (tekstowo.pl)

Męczy mnie już płacz i ciągle nie ma świtu
Nie wiem czy Cię przeklinać czy modlić się za ciebie
Boję się szukać Ciebie i znaleźć tam
Gdzie moi przyjaciele zapewniają mnie że bywasz
Są momenty że chciałbym się poddać
Wyjmując gwoździe z moich ran
Ale moje oczy umierają kiedy nie patrzą w Twoje
I jak szalone znowu Cię dziś szukają , kochanie moje.
Wyrwałaś się sama na tę pijatykę,
Czarnowłosa gołąbeczko, gdzie jesteś?
Nie igraj z moim honorem, balangowiczko
Twoje pieszczoty powinny być tylko moje i niczyje więcej

Chociaż kocham Cie szalenie, nie wracaj już,
Czarnowłosa gołąbeczko, jesteś powodem moich cierpień,
Chce być wolny, przeżyć moje życie z kim ja będę chciał,
Boże daj mi siły bo umieram z pragnienia aby wyjść i szukać Jej.

Wyrwałaś się sama na tę pijatykę

Paloma Negra

Tania Libertad - Paloma Negra

Jakiś wirus rozprzestrzeniał się po świecie, ale nie objawiał się ani bólem ani gorączką. Zamiast tego epidemię cechowały chichoty, szerokie uśmiechy, falujące ręce, płynące biodra i szampański chór idący mniej więcej tak: “Nossa, nossa, assim voce me mata. Ai, se eu te pego, ai, se eu te pego!” (W ten sposób mnie zabijesz. Och, jeśli Cię złapię!)

Ai Se Eu Te Pego (Oh, If I Catch You!)

Ai Se Eu Te Pego (Och, och, jeśli Cię złapię), popowa piosenka w wykonaniu brazilijskiego idola Michela Telo, i choć nie była to ani “I Wanna Hold Your Hand” ani “Macarena”, stała się olbrzymim, (tajemniczym sposobem,) światowym hitem. Doprawdy, “Ai Se Eu Te Pego” jest największym przebojem z Brazylii od czasów “The Girl From Ipanema” (Dziewczyna z Ipanemy).

Piosenkę tę napisała para brazylijskich autorów Sharon Acioly i Antônio Dyggs w 2008 roku. Pierwszego nagrania dokonał zespół Os Meninos de Seu Zeh, a po nim jeszcze kilka innych zespołów z regionu Bafia. Dyggs orientował się, że piosenka ma potencjał by zostać brazylijskim narodowym przebojem dlatego zaoferował piosenkę znanemu już autorowi i wokaliście Michelowi Telo. Przekonanie o wartości utworu okazało się prawdziwe.

Sharon Acioly

Michel Telo, który urodził się 21 stycznia 1981 roku w Medianeira, w stanie Paraná, śpiewał już gdy miał sześć lat i wcześnie grał na harmonii, akordeonie i pianinie. W 1997 roku dołączył do zespołu Grupo Tradição. Nagrał z nimi i wydał wiele udanych albumów i singli, w roli wokalisty, autora piosenek jak i grając na harmonii. W 2008 roku zdecydował się opuścić zespół, ostatni album z Grupo Tradição pod nazwą ‘Micareta Sertaneja 2’ był nominowany do Latin Grammy w kategorii muzyki brazylijskiej.

Michel Teló & Antônio Dyggs

Pierwszy solowy album Telo z 2009 roku ‘Balada Sertaneja’ przyniósł mu singlowy hit „Ei, Psiu! Beijo, Me Liga”, a następny ‘Ao Vivo’ z 2010 zyskał status złotej płyty, z której singel „Fugidinha” wspiął się na szczyt listy Brazilian Hot 100. W nastęnym roku wydał swój ‘signature song’, „Ai Se Eu Te Pego”, który stał się popularny gdy sławny piłkarz brazylijski Neymar zatańczył do tej melodii na YouTube. W krótkim czasie video obejrzało kilka milionów fanów Neymara. Jego śladem poszło kilku następnych piłkarzy, m.in.: Marcelo Vieira i Cristiano Ronaldo z Hiszpanii oraz Andrzej Mierzejewski z Polski.

Grupo Tradição

Album ‘Michel Na Balada,’ nagrany na żywo z “Ai Se Eu Te Pego”, był nominowany do Latin Grammy Award jako Best Sertanejo Album. (Sertanejo to styl muzyki brazylijskiej z lat 1920-tych.) „Ai Se Eu Te Pego!” był już regionalnym przebojem w 2008 roku, jednak wersja Telo prawie natychmiast została hitem w Brazylii, wkrótce była No. 1, podobnie niedługo w 23 krajach w Europie i Ameryce Łacińskiej. W USA utwór wskoczył na górę list Billboard Hot Latin Songs oraz Latin Pop Songs. W najważniejszem amerykańskim rankingu czyli Billboard Hot 100 dotarł do 81 miejsca, co uczyniło Telo trzecim solowym wykonawcą brazylijskim, który znalazł się na tej liście, po Sérgio Mendesie and Morrisie Albert’cie.

Michel Na Balada, 2001 album

Singel z tą piosenką okazał się szóstym najlepiej się sprzedającym w 2012 roku, z ilością  7,2 miliona egzemplarzy sprzedanych na całym świecie i tym samym wszedł na listę najbardziej dochodowych singli w historii. Piosenka stała się świetnym przykładem globalnych, wirtualnych możliwości i niezwykłości Internetu. Oficjalne video, z Telo śpiewającym w otoczeniu adorujących go brazylijskich piękności, oglądane było ponad 760 milionów razy, licząc do lipca 2017 roku.

Tańczący Neymar

„Jest coś magicznego w tej piosence” – mówił Telo przez telefon. – „Jesteśmy na tournee po Europie i ludzie śpiewają tę piosenkę w Niemczech, w Holandii, w Rosji, w Szwajcarii, wszędzie. Ci ludzie nie znają słowa po portugalsku ale śpiewają razem z nami.” „Nie umieliśmy sobie tego wyobrazić” – powiedział dyrektor Som Livre, Marcelo Soares. „To było dla nas po raz pierwszy, po raz pierwszy dla innych naszych artystów, gdziekolwiek w Brazylii. To było całkowicie niespodziewane.”

Michel Telo

Ten utwór reprezentuje również coś nowego w Brazylii. Część powabu “Girl from Ipanema” (o mężczyźnie zachwyconym przechodzącą piękną dziewczyną) to promieniująca zmysłowa, nostalgiczna atmosfera. W czasach finansowych niepewności i politycznych podziałów, “Ai Se Eu Te Pego” oferuje inny rodzaj ucieczki, w beztroskie chwile świętowania i jedności. „Ta piosenka odbija szczęście, radość i tożsamość Brazylijczyków i to zanieśliśmy do całego świata”, powiedział Michel Telo.

Antonio Dyggs, Sharon Acioly & Michel Telo

Ai Se Eu Te Pego (Michel Teló)

Nossa, nossa
Assim você me mata
Ai, se eu te pego,
Ai, ai, se eu te pego

Delícia, delícia
Assim você me mata
Ai, se eu te pego
Ai, ai, se eu te pego

No Sábado na balada
A galera começou a dançar
E passou a menina mais linda
Tomei coragem e comecei a falar

Nossa, nossa
Assim você me mata
Ai, se eu te pego
Ai, ai se eu te pego

Delícia, delícia
Assim você me mata
Ai, se eu te pego
Ai, ai, se eu te pego

No Sábado na balada
A galera começou a dançar
E passou a menina mais linda
Tomei coragem e comecei a falar

Nossa, nossa
Assim você me mata
Ai, se eu te pego
Ai, ai se eu te pego

Delícia, delícia
Assim você me mata
Ai, se eu te pego
Ai, ai, se eu te pego

Nossa, nossa
Assim você me mata
Ai, se eu te pego
Ai, ai se eu te pego

Delícia, delícia
Assim você me mata
Ai, se eu te pego
Ai, ai, se eu te pego

Inna - Ai Se Eu Te Pego

If I Catch You (Michel Telo)

Ow, wow, this way you're gonna kill me
Oh, if I catch you
Oh, my God if I catch you

Delicious, delicious
This way you're gonna kill me
Oh, if I catch you
Oh, my God, if I catch you

Saturday at the party
Everybody started to dance
Then the prettiest girl past in front of me
I got closer and started to say...

Wow, wow, this way you're gonna kill me
Oh, if I catch you
Oh, my God, if I catch you

Delicious, delicious
This way you're gonna kill me
Oh, if I catch you
Oh, my God if I catch you

Saturday at the party
Everybody started to dance
Then the prettiest girl past in front of me
I got closer and started to say...

Wow, wow, this way you're gonna kill me
Oh, if I catch you
Oh, my God, if I catch you

Delicious, delicious
This way you're gonna kill me
Oh, if I catch you
Oh, my God if I catch you

Wow, wow, this way you're gonna kill me
Oh, if I catch you
Oh, my God, if I catch you

Delicious, delicious
This way you're gonna kill me
Oh, if I catch you

Michel Telo & Neymar

Och, jeśli Cię złapię (Tłumaczenie polskie wg tekstowo.pl)

Wow, wow
W ten sposób mnie zabijesz
Och, jeśli Cię złapię
Och, och, jeśli Cię złapię

Zachwycająca, zachwycająca
W ten sposób mnie zabijesz
Och, jeśli Cię złapię
Och, och, jeśli Cię złapię

W sobotę na dyskotece,
Ludzie zaczęli tańczyć.
Wtedy przyszła najpiękniejsza dziewczyna.
Nabrałem odwagi i zacząłem mówić.

Wow, wow
W ten sposób mnie zabijesz
Och, jeśli Cię złapię
Och, och, jeśli Cię złapię

Zachwycająca, zachwycająca
W ten sposób mnie zabijesz
Och, jeśli Cię złapię
Och, och, jeśli Cię złapię

W sobotę na dyskotece,
Ludzie zaczęli tańczyć.
Wtedy przyszła najpiękniejsza dziewczyna.
Nabrałem odwagi i zacząłem mówić.

Wow, wow
W ten sposób mnie zabijesz
Och, jeśli Cię złapię
Och, och, jeśli Cię złapię

Zachwycająca, zachwycająca
W ten sposób mnie zabijesz
Och, jeśli Cię złapię
Och, och, jeśli Cię złapię

Wow, wow
W ten sposób mnie zabijesz
Och, jeśli Cię złapię
Och, och, jeśli Cię złapię

Zachwycająca, zachwycająca
W ten sposób mnie zabijesz
Och, jeśli Cię złapię
Och, och, jeśli Cię złapię

Ai Se Eu Te Pego

Michel Teló & Neymar - Ai Se Eu Te Pego

Jedną z najwspanialszych piosenek o pięknej melodii jest “J’attendrai”. Jest to urocza pieśń o oczekiwaniu na powrót ukochanej (ukochanego). Nagrana po francusku w 1938 roku przez znaną artystkę Rinę Ketty zyskała niezwykłą popularność na początku II Wojny Światowej. Z powodzeniem konkurowała z dwoma innymi wielkimi przebojami czasów wojny: Lale Andersena “Lili Marleen” w Niemczech i Very Lynn “We'll Meet Again” na Wyspach Brytyjskich.

J’Attendrai (Tornerai)

Rina Ketty (1911 - 1996), której prawdziwe nazwisko brzmiało Cesarina Picchetto była piosenkarką włoską. Do Paryża przeniosła się gdzieś w latach 30-tych. Przełomowe dla niej lata to rok 1938 i 1939 – wtedy to nagrała dwa ogrmone hity: “Sombreros et mantilles” oraz “J'attendrai.” Mimo, że oba te utwory świeciły pełnym blaskiem podczas całej wojny, po 1945 roku Ketty zgubiła sławę. W 1954 roku wyjechała do Kanady jednak po dziesięciu latach wróciła do Francji. Bardzo się starała jednak nie zdołała powtórzyć przedwojennych sukcesów.

Rina Ketty

Paradoksalnie włoski akcent Riny Ketty uwydatnił francuski tekst piosenki, która była wszechobecna w radio i wielokrotnie wydawana na płytach. Niedługo po niej “J'attendrai” nagrała belgijska wokalistka, zapomniana dziś Anne Clercy, zaś w 1939 roku pojawiły się dwa znakomite męskie nagrania – wykonawcami byli Tino Rossi oraz Jean Sablon. W okupowamej od 1940 roku Francji ta piosenka była rozumiana nie tylko jako ‘love song’ ale także interpretowana jako oczekiwanie na wyzwolenie i pokój.

Rina Ketty - J'attendrai, 1938

"J'attendrai" nie była jednak piosenką francuską. Była wersją przeboju włoskiego „Tornerai" (po włosku „Wrócisz”), skomponowaną przez Dino Olivieriego do słów Nino Rastelliego. ‘Tornerai’ to tytuł lekkiej sztuki muzycznej z 1936 roku. Dino Olivieri urodził się w 1905 roku w Senigallii w prowincji Marche we Włoszech. Zmarł w 1963 roku w Mediolanie. Jego biografia nie jest znana. Nino Rastelli urodził się w Mediolanie w 1913 roku a zmarł w Rzymie w 1962 roku. Jest dzisiaj podobnie mało znany jak Olivieri. Francuski tekst autorstwa Louisa Poterata jest dosyć wierną adaptacją oryginału utrzymującą sentymentalny charakter słów włoskich.

Nino Rastelli

"Tornerai" zostało nagrane we Włoszech po raz pierwszy równolegle w 1937 roku przez Carlo Butiego oraz Trio Lescano, któremu akompaniował kwartet jazzowy Quartetto Jazz Funaro. Utwór został hitem natychmiast. Carlo Buti (Florencja 1902 - Montelupo Fiorentino 1963) był włoskim piosenkarzem znanym jako „Złoty Głos Włoch”. Gdy przeszedł na emeryturę okazało się, że nagrał 1574 piosenki. Był do tamtego czasu najczęściej nagrywanym głosem w historii włoskiej muzyki. Jego unikalny, ciepły i melodyjny styl "tenorino" - wysokiego prawie falsetowego frazowania i śpiewanego "mezza voce" dał mu międzynarodową sławę.

Carlo Buti

Trio Lescano było kobiecym wokalnym zespołem śpiewający w ścisłej harmonii. W latach 30-tych i 40-tych trio osiągnęło najwyższą popularność w Italii. Było włoską wersją amerykańskich grup, takich jak Boswell Sisters czy Andrews Sisters, a składało się z trzech holenderskich sióstr, które z włoska nazywały się Alessandra, Giuditta i Caterinetta Lescano. Kierował nimi mistrz Carlo Prato, a dzięki częstej obecności w radio uzyskały tak ogromną sławę, że nawet Benito Mussolini przechodząc koło ich balkonu, rozpoznał je, zatrzymał się i złożył wyrazy uznania.

Trio Lescano

Dino Olivieri, kompozytor i dyrygent, mówił, że gdy pisał "Tornerai" był zainspirowany przez ‘Humming Chorus’ (Chór Murmurando) z opery Pucciniego "Madame Butterfly". ‘Coro a bocca chius’ (‘Humming Chorus) jest jednym z najsłynniejszych fragmentów operowych. Co czyni ten trzy-minutowy nucący chór tak czarującym? Oczywiście jego muzyczne piękno ale również poczucie spokoju, tak kontrastujące z męką Cio-Cio-San (Butterfly). Melodia, rzadki w operze przykład wokalizy (pieśni bez słów) jest wzmocniony przez solo viola d’amore – dawny instrument o dobitnym dźwięku, użyty tylko ten jeden raz.

Dino Olivieri

Francuska wersja włoskiego utworu przeszła przez całą Europę a nazwa "J'attendrai" była używana nawet przy nagraniach instrumentalnych, jak np. dwie wersje Django Reinhardta i Stéphane Grappelliego z 1938 roku, a także wtedy gdy piosenka była śpiewana w innych językach, a było tłumaczeń wiele. Jednak największą popularność osiągnęła dopiero w 1975 roku zaśpiewana przez Dalidę i wydana na albumie ‘J'attendrai.’

Dalida - J'Attendrai, album

Tornerai, tekst

Tornerai da me, perchè l'unico sogno sei nel mio cuore
Tornerai, tu perché senza i tuoi baci languidi, non vivrò
Passa il tempo e tu, dove sei, con chi sei, tu non pensi a noi
Ma io so che da me, tornerai.

Tornerai da me, perchè l'unico sogno sei nel mio cuore
Tornerai, tu perché senza i tuoi baci languidi, non vivrò
Passa il tempo e tu, dove sei, con chi sei, tu non pensi a noi
Ma io so che da me, tornerai

La notte e i giorni, tu non ci sei, vicino a me
Coi sogni miei, dimmi quand'è che tornerai

Tornerai da me, perchè l'unico sogno sei nel mio cuore
Tornerai, tu perché senza i tuoi baci languidi, non vivrò
Passa il tempo e tu, dove sei, con chi sei, tu non pensi a noi
Ma io so che da me, tornerai, ma io so che da me, tornerai.

Passa il tempo e tu, dove sei, con chi sei, tu non pensi a noi
Ma io so che da me, tornerai.

Carlo Buti - Tornerai, 1937

J'attendrai, tekst

J'attendrai
Le jour et la nuit, j'attendrai toujours
Ton retour
J'attendrai
Car l'oiseau qui s'enfuit vient chercher l'oubli
Dans son nid
Le temps passe et court
En battant tristement
Dans mon cœur si lourd
Et pourtant, j'attendrai
Ton retour

Les fleurs palissent
Le feu s'éteint
L'ombre se glisse
Dans le jardin
L'horloge tisse
Des sons très las
Je crois entendre ton pas
Le vent m'apporte
Des bruits lointains
Guettant ma porte
J'écoute en vain
Helas, plus rien
Plus rien ne vient

J'attendrai
Le jour et la nuit, j'attendrai toujours
Ton retour
J'attendrai
Car l'oiseau qui s'enfuit vient chercher l'oubli
Dans son nid
Le temps passe et court
En battant tristement
Dans mon cœur si lourd
Et pourtant, j'attendrai
Ton retour

Reviens bien vite
Les jours sont froids
Et sans limite
Les nuits sans toi
Quand on se quitte
On n'oublie tout
Mais revenir est si doux
Si ma tristesse
Peut t'émouvoir
Avec tendresse
Reviens un soir
Et dans tes bras
Tout renaîtra

Le temps passe et court
En battant tristement
Dans mon cœur si lourd
Et pourtant, j'attendrai
Ton retour

Tino Rossi - J'attendrai, 1939

Czekam Cię, tekst Andrzeja Własta

Los tak chciał i moje smutne życie 
Żeś poślubiona, innego żona 
Ale wciąż wieczorem czy o świcie 
O tobie myślę gorąco i skrycie 

Chcę byś mi wierzyła, ma jedyna 
I wybaczyła okrutne moje winy 
Chociaż mus, twardy mus 
Kazał ci żoną być 
Tylko ty będziesz w sercu moim żyć 

Czekam cię 
Przyjdź na pewno ukochana 
Z tęsknotą czekam cię 
Skróć niewoli mej kajdany 
Więdnę jak biedny kwiat 
Tyś mi cały przysłoniła świat 
I za tobą pójdę wszędzie w ślad 
Kochanko ma  

Giacomo Puccini

Madama Butterfly - Humming Chorus

Ciboney, czasem pisane jako Siboney to Indianie z Wielkich Antyli, wysp na Morzu Karaibskim. Kontakty z Europejczykami przyniosły im wyparcie przez silniejszych Taino na kilka izolowanych wysp: zachodnia Hispaniola (Haiti i Dominikana) oraz Kuba. W następnych wiekach po odkryciu przez Kolumba w 1492 roku kultura Ciboney wymarła chociaż ludzie sami określający się mianem potomków Ciboney istnieją do dzisiaj.

Siboney

Siboney to wioska na Kubie i consejo popular (tzn. ludzie tutejsi) położona na wschód od Santiago de Cuba i wchodząca w skład tej samej gminy. Siboney to także farma, gdzie Fidel Castro przygotowywał atak na koszary Moncada Barracks, który jest powszechnie uważany za początek Rewolucji Kubańskiej.

Siboney Village

"Siboney" to klasyczna pieśń kubańska napisana w 1929 roku przez Ernesto Lecuonę.

Indianie Ciboney

Ernesto Lecuona (1896-1963) był współczesnym George’a Gershwina (1898-1937) i obaj odgrywali podobne role w rozwoju muzyki w swoich krajach, na Kubie i w USA. Obaj byli muzykami klasycznymi, pianistami wirtuozami oraz wspaniałymi kompozytorami, którzy przenieśli melodie ludowe – odpowiednio son cubano i jazz na sceny teatrów muzycznych (zarzuele i musicale, niektóre do dzisiaj wystawiane w operach), do koncertów fortepianowych, innych utworów na fortepian oraz do wielu pieśni i piosenek.

Ernesto Lecuona

"Siboney" to pieśń, która mówi „Kuba” do uszu i serc fanów na całym świecie od 1929 roku, w taki sam sposób jak ”Summertime” George’a Gershwina od 1935 roku określa słuchaczom Amerykę, w sensie rozumianym przez Marka Twaina. Nie są hymnami narodowymi, są czymś więcej, to są pieśni duszy.

Mercedes Simone - Siboney, 1941

Lecuonę często opisywano jako „mocno zbudowaną, melancholijną postać z słynnymi ciemnymi oczami”. Był on według Dictionary of Hispanic Biography „popularnym gospodarzem, który zapraszał przyjaciół do grania muzyki w jego domu w Jackson Heights, Queens, jednak wyruszał na samotne wycieczki, gdy kompanii było już zbyt wiele”...”Poza miłością do fortepianu i kolekcjonowaniem drewnianych i kamiennych rzeźb Azteków, Majów i peruwiańskich Inków, jego największą lubością było parzenie mocnej czarnej kubańskiej kawy.”

Ernesto Lecuona

Carl Bauman zauważył w American Record Guide z 1997 roku, że “Lecuona, jako wybitny kompozytor kubański zasługuje na to by być lepiej znanym.” Napisał ponad 1000 kompozycji, wśród których było 176 utworów na fortepian oraz 37 na orkiestrę. Parę lat później w tej samej publikacji John Boyer opisywał muzykę Lecuony jako „muzykę latynoską wydestylowaną dla klasy średniej, dla mieszczaństwa, w taki sam sposób jak Brahms czy Liszt wyszlifowali muzykę węgierską dla konsumpcji w XIX-wiecznych Niemczech.”

Concha Buika canta Siboney

Lecuola nie siedział przy fortepianie podczas komponowania, wolał pracę przy stole. Typową dla niego była praca w twórczym uniesieniu, która potrafiła przynieść zadziwiające rezultaty. Podobno zdarzyło się, że jednej nocy, 6 stycznia 1929, napisał cztery piosenki: "Siboney," "Blue Night," "Say Si Si," i "Dame tus dos rosas/Two Hearts That Pass in the Night" które wszystkie stały się przebojami.

Ernesto Lecuona

Słowa do „Siboney” Lecuola napisał gdy był daleko od Kuby i są one wyrazem tęsknoty za domem, za ojczyzną (Siboney odnosi się tu generalnie do całej Kuby). “Siboney” hitem został w 1931 roku po nagraniu go przez Eduardo Brito, barytona z Dominikany. Nino Rota wykorzystał tę pieśń w nostalgicznym filmie Felliniego o latach 30-tych, Amarcord. Angielską wersję zaśpiewał w 1945 roku Bing Crosby. Słowa napisała Dolly Morse, ale nie miały one żadnego odniesienia do hiszpańskiego oryginału.

Eduardo Brito

Siboney Ernesto Lecuony

Siboney,
yo te quiero,
yo me muero
por tu amor.
Siboney,
en tu boca
la miel puso
su dulzor.

Ven a mí,
que te quiero,
y que todo tesoro
eres tú para mí.

Siboney,
al arrullo
de la palma
pienso en tí.

Siboney,
de mi sueños,
¿si no oyes la queja de mi voz?

Siboney,
si no vienes,
me moriré de amor.

Siboney,
de mi sueños,
te espero con ansia en mi caney,

Porque tú
eres el dueño
de mi amor, Siboney.

Oye el eco
de mi canto
de cristal,
no se pierda
por entre el rudo
manigual.

Trio Los Panchos - Siboney

Siboney (tłumaczenie wg tekstowo.pl)

Siboney, kocham cię, umieram z miłości do ciebie
Siboney, przy usypiającym szumie palmy myślę o tobie
Przyjdź do mnie, bo cię kocham, mój ty jedyny skarbie
Siboney, przy usypiającym szumie palmy myślę o tobie

Siboney, moje marzenie, jeśli nie usłyszysz głosu mej skargi,
Siboney, jeśli nie przyjdziesz, umrę z miłości

Siboney z moich snów, czekam na ciebie z lękiem w mej chacie
Siboney, jeśli nie przyjdziesz, umrę z miłości
usłysz mój śpiew odbijający się od dna kieliszka

Siboney z moich snów, czekam na ciebie z lękiem w mej chacie
Siboney, jeśli nie przyjdziesz, umrę z miłości do ciebie
usłysz mój śpiew odbijający się od dna kieliszka

Nie zgub się w dzikiej dżungli Manigual

Siboney, obraz Fabiana Pereza

Quando? Quanto? - Kiedy? Ile?

Sa to dwa z pierwszych słów jakie turyści uczą się we Włoszech – z oczywistych powodów. Pierwsze pozwala ci dowiedzieć się kiedy otwarte są sklepy i inne lokale, zaś drugie ile kosztuje kawa czy bilet na pociąg. Czasem quando jest wszystkim o co pytasz. Jeśli chcesz wiedzieć do kiedy pytasz “Fino a quando?”; gdy jesteś ciekaw od kiedy pytasz “Da quando?" Cały świat pytał Kiedy? Pytał w 1962 roku gdy włoska piosenka “Quando, Quando, Quando” została międzynarodowym przebojem, z chwytliwą melodią i słowami jak te:

Dimmi quando tu verrai,
dimmi quando... quando... quando...

Quando Quando Quando

"Quando, quando, quando" to popularna włoska piosenka w stylu bossa nova, do której muzykę napisał Tony Renis a słowa Alberto Testa.

Tony Renis - Quando Quando Quando, single 1962

Tony Renis (ur. 13 maja, 1938 w Mediolanie) jest piosenkarzem, kompozytorem, producentem muzycznym i aktorem filmowym. Debiutował w połowie lat 50-tych w parze z Adriano Celentano. W 1961 roku wystąpił poraz pierwszy w San Remo z piosenką "Pozzanghere". W 1962 odniósł duzy sukces na Festiwalu w San Remo z własną piosenką "Quando, quando, quando". Rok później zwyciężył na tym samym festiwalu z utworem "Una per tutte", a w 1967 roku zajął drugie miejsce wykonując "Quando dico che ti amo". W roku 1972 znowu z Alberto Testa napisali piosenkę "Grande grande grande", która w wykonaniu Miny stała się przebojem, co wykorzystała Shirley Bassey śpiewając angielską wersję pod tytułem "Never Never Never".

Tony Renis

Alberto Testa (1927 - 2009) był kompozytorem, tekściarzem, wokalistą i scenarzystą dla tv. Stał się sławny jako twórca tekstów piosenek. Poza Tonym Redisem najlepsze rezultaty dała współpraca z Memo Remigim. Pisał piosenki dla takich artystów jak Luciano Pavarotti, Andrea Bocelli, and Céline Dion (np. "The Prayer" czy "I Hate You Then I Love You").

Alberto Testa

"Quando, quando, quando" w 1962 roku, jak to w San Remo obowiązywało, zostało wykonane w dwóch wersjach – przez Tony Renisa oraz Emilio Pericoliego. Piosenka w konkursie uplasowała się na miejscu czwartym, wkrótce jednak osiągnęła komercyjny sukces, a także pierwszą lokatę na włoskiej liście przebojów Musica e dischi.

Emilio Pericoli

Większość sukcesów Emilio Pericoliego i to zarówno we Włoszech jak i na świecie związana była z jego występami w San Remo. Jego światowy hit “Al Di La”, był coverem zwycięzcy festiwalu w 1961 roku, gdzie śpiewali go Betty Curtis i Luciano Tajoli. Wersja Pericoliego osiągnęła 6 miejsce na amerykańskiej liście U.S. Hot 100 i trzecie na Adult Contemporary. W Anglii była 30-ta. W 1963 roku Pericoli i Renis znów wystąpili w San Remo z utworem “Uno Per Tutte”, tym razem zwyciężając w konkursie. Pericoli później został aktorem telewizyjnym.

Emilio Pericoli - Quando Quando Quando

W 1962 roku amerykańska gwiazda estrady Pat Boone nagrał "Quando, quando, quando" po angielsku według tekstu autorstwa Ervin Drake’a. Piosenkę w stylu bossa novy i samby nagrał z pełną orkiestrą pod dyrekcją Malcolma Lockyera. Piosenka ta do dzisiaj najchętniej jest wykonywana i nagrywana z dużą orkiestrą.

Pat Boone

Angielski tytuł brzmiał „Tell me when”. Piosenka zyskała rozgłos na całym świecie. Pokazały się różne aranżacje i wykonawcy - artyści z rozmaitych stylów. W 1968 roku duży sukces odniosło nagranie Engelberta Humperdincka. W 2005 Michael Bubble wykonał swoją wersję wspólnie z Nelly Furtado.

Engelbert Humperdinck - Quando Quando Quando, single 1998

Piosenka została przetłumaczona na wiele języków oraz wykorzystana w wielu filmach, jak np. “The Easy Life” (1962) “The Blues Brothers” (1980) “After Hours” (1985) i “Superman Returns” (2006). W 2011 roku pojawiła się w serialu Simpsonowie w odcinku "The Real Housewives of Fat Tony."

Buble & Furtado - Quando Quando Quando

Utwór „Quando Quando Quando” jest jednym z najlepiej sprzedających się singli w historii muzyki – ponad 50 milionów kopii.

Pat Boone - Quando Quando Quando

Quando Quando Quando, tekst włoski

Dimmi quando tu verrai,
dimmi quando... quando... quando...
l'anno, il giorno e l'ora in cui
forse tu mi bacerai...

Ogni istante attenderò,
fino a quando... quando... quando...
d'improvviso ti vedrò
sorridente accanto a me!

Se vuoi dirmi di sì
devi dirlo perchè
non ha senso per me
la mia vita senza te...

Dimmi quando tu verrai,
dimmi quando... quando... quando...
e baciandomi dirai,
"Non ci lasceremo mai!"

Fergie - Quando Quando Quando

Tell me when, wersja Pata Boone’a

Dimmi quando tu verrai
Dimmi quando quando quando
L'anno, il giorno e l'ora in cui
Forse tu mi bacerai

Tell me when will you be mine
Tell me, quando, quando, quando
We can share a love divine
Please don’t make me wait again

Every moment’s a day
Every day seems a lifetime
Let me show you the way
To a joy beyond compare

I can’t wait a moment more
Tell me, quando, quando, quando
Say it’s me that you adore
And then, darling, tell me when

Every moment’s a day
Every day seems a lifetime
Let me show you the way
To a joy beyond compare

I can’t wait a moment more
Tell me, quando, quando, quando
Say it’s me that you adore
And then, darling, tell me when

Oh, my darling, tell me when
Dimmi quando, tell me when

Quando Quando Quando

Tłumaczenie polskie (tekstowo.pl)

Powiedz mi kiedy będziesz moja
Powiedz kiedy kiedy kiedy
Będziemy mogli podzielić niebiańską miłość
Proszę nie każ mi znów czekać

Kiedy Ty powiesz mi "tak"
Powiedz mi kiedy, kiedy, kiedy
Ty uszczęśliwisz mnie
Oh moja miłości powiedz mi kiedy

Każda chwila dnia
Każdy dzień wydaje się jak całe życie
Więc pokaż mi drogę
by radość była niezrównana

Nie mogę czekać dłużej
Powiedz mi kiedy kiedy kiedy
Powiesz mi to że ty adorujesz
i wtedy skarbie powiesz mi kiedy

Każda chwila dnia
Każdy dzień wydaje sie jak całe życie
Więc pokaż mi drogę
by radość była niezrównana

Nie mogę czekać dłużej
Powiedz mi kiedy kiedy kiedy
Powiesz mi to że ty adorujesz
i wtedy skarbie powiesz mi kiedy

Oh Kochanie powiedz mi kiedy
Skarbie powiedz mi kiedy
Chodź i powiedz mi kiedy
tak... powiedz mi kiedy

Tony Renis - Quando Quando Quando

Kiedy 24 października 1960 roku Charles Dumont i Michel Vaucaire odwiedzili Edith Piaf w jej mieszkaniu przy Boulevard Lannes w Paryżu, ta przyjęła ich niegrzecznie i nieprzyjaźnie. Dumont wiele razy próbował zainteresować Piaf swoimi kompozycjami, ale ona niezbyt go lubiła i ciągle mu odmawiała – standardem była wymówka, że to dla niej za nisko. Gdy jej gosposia bez pytania zaaranżowała jej spotkanie z tymi dwoma panami wpadła we wściekłość. Kazała im czekać godzinę w salonie. Gdy przyszła wyraźnie zirytowana powiedziała zimno: „Jak widzicie jestem ekstremalnie zmęczona. Pośpieszcie się. Tylko jedna piosenka. Szybko do pianina. Idź!” - rozkazywała. Pocąc się nerwowo Dumont zaczął śpiewać niskim głosem. Gdy skończył w salonie zapadła głęboka cisza, w oczekiwaniu na werdykt Edith. „Może pan to zaśpiewać jeszcze raz?” poprosiła ostrym głosem. Gdy był prawie w połowie Piaf przerwała mu “Formidable” – wybuchnęła. “Formidable” – powtórzyła – “To jest piosenka, na którą czekałam. To będzie mój największy sukces! Chcę ją na mój nadchodzący występ w Olympii.” Zachwycony Vaucaire odparł: „Oczywiście Edith, piosenka jest Twoja.”

Non, Je Ne Regrette Rien

Charles Dumont w książce “Edith Piaf, Opinions publiques” napisanej przez Bernarda Marchois w 1995 roku, powiedział, że oryginalny tytuł Michela Vaucaire brzmiał „Non, je ne trouverai rien”, a piosenka była przeznaczona dla popularnej francuskiej wokalistki Rosalie Dubois. Lecz myśląc o Edith postanowił go zmienić na „Non, je ne regrette rien”.

Charles Dumont

Właściwa kariera Dumonta rozpoczęła się około 1956/1957 roku od adaptowania poezji Francisa Carco do muzyki. Nawiązał też wtedy współpracę z utalentowanym Michelem Vaucaire (mężem francuskiem śpiewającej gwiazdy filmowej Cory Vaucaire), z którym napisali sporo przebojów w ciągu pierwszego roku. Wkrótce zapracował na swoje nazwisko w muzycznym światku komponując piosenki (okazjonalnie pod pseudonimem) dla wszystkich gwiazd estrady, między innymi dla Dalidy, Glorii Lasso, Luisa Mariano, Tino Rossi czy Lucienne Delyle.

Michel Vaucaire & Charles Dumont

„Je ne regrette rien” był początkiem owocnej współpracy z Edith Piaf, która liczyła ponad trzydzieści utworów z „Les Flonflons du bal” i „Mon Dieu.” W 1962 roku ich współpraca pogłębiła się czego wynikiem był hit „Les Amants” napisany razem. Dumont był całkiem zagubiony po śmierci Piaf w 1963 roku. Po kilku latach odnalazł się w filmie – skomponował muzykę do telewizyjnego „Michel Vaillant” z 1967 roku oraz do filmu „Trafic” z Jacquesem Tati z 1971 roku. W międzyczasie zastosował się do rady Edith Piaf i stanął przed mikrofonem by wznowić swoją karierę jako wykonawca swoich piosenek.

Charles Dumont & Edith Piaf

Ten porywający utwór stał się nieśmiertelnym gdy Edith Piaf zadedykowała swoje nagranie z 1960 roku Francuskiej Legii Cudzoziemskiej. Francja była wtedy zaangażowana w konflikt nazywany Wojną Algierską (1954 – 1962) a 1st REP (Pierwszy Cudzoziemski Pułk Spadochronowy), który wspierał nieudany pucz przeciw generałowi De Gaulle’owi i władzom Algierii, przyjął tę piosenkę za swoją gdy jego opór został złamany. Dowództwo pułku zostało aresztowane a żołnierze przejęci przez inne oddziały. Opuszczając koszary legioniści śpiewali „Je ne regrette rien”, który to utwór stał się dziedzictwem Legii Cudzoziemskiej i zawsze jest śpiewany podczas defilad.

Insigne du REP

Słowa piosenki niosą mocną optymistyczną wiadomość. Piaf śpiewa, że nie ma żadnego żalu i przyjmuje wszystko co się jej zdarzyło – rzeczy dobre i złe. Przekaz jest bardzo pozytywny: rozpoczyna wszystko od zera i swe życie i radość zaczyna z tobą!

Piosenka została znacząco wykonana w filmie biograficznym Oliviera Dahana z 2007 roku “La Vie en rose”. Główną rolę Piaf, zadziwiająco autentycznie zagrała Marion Cotillard, za co otrzymała Oscara. Film kończy Edith Piaf, która śpiewa z pasją i na cały głos “Non, Je ne regrette rien”, podobnie jak Streisand kulminacyjny gorący numer w “Funny Girl.”

W głosowaniu w magazynie Watch and Listen “Non, je ne regrette rien” w wykonaniu Edith Piaf została uznana za najlepszą piosenkę w historii muzyki. Podobnie głosowali słuchacze BBC Radio 4's Desert Island Discs, którzy wybrali tę piosenkę jako najlepszy utwór spoza muzyki klasycznej.

Edith Piaf - Non, Je ne regrette rien, singel

Non, Je Ne Regrette Rien, lyrics

Non, rien de rien
Non, je ne regrette rien
Ni le bien qu'on m'a fait
Ni le mal tout ça m'est bien égal

Non, rien de rien
Non, je ne regrette rien
C'est payé, balayé, oublié
Je me fous du passé

Avec mes souvenirs
J'ai allumé le feu
Mes chagrins, mes plaisirs
Je n'ai plus besoin d'eux

Balayés les amours
Avec leurs trémolos
Balayés pour toujours
Je repars à zéro

Non, rien de rien
Non, je ne regrette rien
Ni le bien, qu'on m'a fait
Ni le mal, tout ça m'est bien égal

Non, rien de rien
Non, je ne regrette rien
Car ma vie, car mes joies
Aujourd'hui, ça commence avec toi!

Edith Piaf

Nie, nie żałuję niczego (tekstowo.pl)

Nie, nic, a nic,
Nie, nie żałuję już nic,
Ani dobra, co dano mi,
Ani krzywd, to obojętnie już mi.

Nie, nic a nic,
Nie, nie żałuję już nic,
Opłacona, wymieciona, zapomniana,
Nie obchodzi mnie to.

Wspomnień mych nie żal mi,
Już nie rozpalają mych dni,
Me radości i smutki,
Już nie potrzebuję ich.

Zapomniane miłości,
Zapomniane melodie,
Zapomniane na zawszę,
To jest warte zero.

Nie, nic a nic,
Nie, nie żałuję już nic,
Ani dobra, co dano mi,
Ani krzywd, to obojętne już mi.

Nie, nic a nic,
Nie, nie żałuję już nic,
Gdyż me życie, me radości,
Zaczynają się wszystkie od Ciebie.

"Che Sarà," wykonane w 1971 na Festiwalu Piosenki w San Remo stało się mega-sukcesem Jose Feliciano, który przeszedł przez Europę, Azję i Południową Amerykę. “Che sarà” to włoska piosenka napisana przez Jimmy’ego Fontanę (muzyka) i Franco Migliacci (słowa). Do tamtego roku każdy utwór był na festiwalu śpiewany przez dwóch wykonawców by pełniej pokazać kunszt autorów niż rzemiosło odtwórców czyli wokalistów. Festival della canzone italiana di Sanremo jest najpopularniejszym we Włoszech konkursem piosenkarskim z nagrodami, gdzie wszystkie piosenki muszą być nowe i nigdzie nie mogą być przedtem publikowane. Był inspiracją dla Festiwalu Eurowizji.

Che Sarà

“Che sarà” zaśpiewane przez José Feliciano oraz zespół Ricchi e Poveri zdobyło drugą nagrodę. Wydawcy włoskiego oddziału wytwórni płytowej RCA chcieli tą piosenką wprowadzić Jose Feliciano na włoski rynek, o czym wiedział i z czym się zgadzał Jimmy Fontana. Mimo, że Ricchi e Poveri byli nową, młodą grupą zostali wybrani do drugiej wersji utworu, po tym jak bardzo znany artysta Gianni Morandi odmówił jej wykonania. Fontana był bardzo zawiedziony takim wyborem dokonanym w RCA i na wiele lat wycofał się z muzycznego biznesu.

José Feliciano, San Remo, 1971

Słowa piosenki opisują smutek śpiewaka który opuścił rodzinną wioskę (Paese mio che stai sulla collina disteso come un vecchio addormentato; Kraju mój, który jesteś na wzgórzu rozpostarty jak staruszek we śnie) i były inspirowane przez Cortonę, małe miasteczko w Toskanii, gdzie Franco Migliacci, autor tekstu, mieszkał przez wiele lat. Jimmy Fontana pisząc melodię miał w pamięci Bernaldę, miejscowość, z której pochodziła jego żona.

Franco Migliacci

Przypadkowo opowieść o Cortonie ma swoje echa w życiorysie Jose Feliciano, który urodził się w górskiej wiosce Lares w Puerto Rico i opuścił ją by wyjechać do Nowego Jorku, śladem wielu portorykańczyków migrujących do USA. Faktem jest, że hiszpańska wersja tego utworu jest przez Latynosów uważana za hymn emigrantów.

Jose Feliciano - Que Sera (hiszp.)

Jimmy Fontana (1934 –2013) urodził się w Camerino jako Enrico Sbriccoli; imię Jimmy wziął od amerykańskiego jazzmana Jimmy Giuffre, zaś ‘Fontana’ jako traf z książki telefonicznej. Było to na początku jego kariery. Rozpoczął z zespołem Fontana and his Trio – z pianinem, basem i bębnami. Jednak pod koniec lat 50-tych rzucił jazz dla lżejszej muzyki by występować solo. Skomponował sporo hitów, wśród nich: "Non te ne andare" (1963) i "Il mondo", który osiągnął szczyt włoskiej Hit Parade w 1965 roku. W 1967 roku na Letnim Festiwalu zdobył nagrodę Disco za piosenkę „La mia serenata". Na festiwalu w Cantagiro, w 1968 roku, zdobył drugie miejsce śpiewając włoską wersję piosenki Toma Jonesa "Delilah", zatytuowaną "La nostra favola"; zaraz potem to wykonanie wspięło się na drugie miejsce w rankingu Italian Hit Parade.

Jimmy Fontana

Ricchi e Poveri (Bogaty i Biedny) to kwartet wokalny utworzony w 1967 roku przez Franco Gatti, Angelę Brambati, Angelo Sotgiu i Marinę Occhiena. W 1971 roku po wygraniu drugiej nagrody w San Remo osiągnęli we Włoszech dużą popularność. W latach 80-tych, po opuszczeniu zespołu przez Marinę Occhiena pozostała trójka zwróciła się ku lekkiej, tanecznej muzyce. Regularnie występowali w San Remo i w końcu w 1985 roku zdobyli główną nagrodę śpiewając piosenkę "Se M'Innamoro."

Ricchi e Poveri

José Feliciano (urodzony w 1945 roku) jest wokalistą i gitarzystą i jednym z najsłynniejszych hiszpańskojęzycznych artystów estradowych w USA, a także wielką gwiazdą w świecie latynoskim. Jego wyróżniki to: furiacka gra na gitarze, emocjonalny głos oraz zdolność do przerabiania klasycznego rocka na hiszpański wir.

José Feliciano, 1970

José Feliciano urodził się 10 września 1945 roku w Lares na Puerto Rico. W 1950 roku wyjechał z rodzicami do Nowego Jorku, gdzie zamieszkali w hiszpańskiej części Harlemu. W tamtym czasie młodziutki Feliciano rozpoczął rozwój swego niespotykanego talentu muzycznego. Wg jego biografii „Jego miłosny romans z muzyką zaczął się gdy miał trzy lata, akompaniując wujkowi na puszce po krakersach.” W wieku lat sześciu nauczył się grać na koncertinie (rodzaj ręcznej harmonii) słuchając płyt i ćwicząc samemu. Później podczas swej kariery stał się mistrzem gry na basie, mandolinie, banjo i na różnorodnych instrumentach klawiszowych. Te osiągnięcia warte są podkreślenia jako, że wzrok Feliciano od urodzenia był bardzo upośledzony.

José Feliciano - Che Sera

RCA wprowadził Jose na anglojęzyczny rynek muzyczny w 1968 roku po nagraniu singla z przebojem The Doors z 1967 - "Light My Fire." Jego wersja zaskoczyła amerykańską publiczność. Płyta sprzedała się w ponad milionowym nakładzie a na liście przebojów popowych uzyskała trzecią pozycję. W ciągu kilku dni Jose Feliciano stał się w Ameryce osobistością.

José Feliciano

Wersja “Che sarà” zaproponowana przez Feliciano miała olbrzymie powodzenie we Włoszech, w centralnej i wschodniej Europie, na Środkowym Wschodzie i w Japonii. Jeszcze większy sukces odniosła wersja hiszpańskojęzyczna pod nazwą “Qué será.” Cała Ameryka Łacińska i Hiszpania śpiewała ten przebój. Angielska wersja zatytułowana “Shake A Hand” weszła na listy przebojów w Skandynawii; na Wyspach Brytyjskich i w USA nie była wysoko notowana.

José Feliciano - Shake A Hand

Che Sara (tekst włoski)

Paese mio che stai sulla collina
disteso come un vecchio addormentato,
la noia, l'abbandono il niente
son la tua malattia,
paese mio ti lascio io vado via.

Che sara' che sara' che sara',
che sara' della mia vita chi lo sa,
so far tutto o forse niente da domani si vedra'
che sara', sara' quel che sara'.

Gli amici miei son quasi tutti via
e gli altri partiranno dopo me
peccato perche' stavo bene
in loro compagnia
ma tutto passa, tutto se ne va.

Che sara' che sara' che sara',
che sara' della mia vita chi lo sa,
con me porto la chitarra
e se la notte piangero'
una nenia di paese suonero'.

Amore mio ti bacio sulla bocca,
che fu la fonte del mio primo amore
ti do l'appuntamento come e quando non lo so,
ma so soltanto che ritornero'.

Che sara' che sara' che sara',
che sara' della mia vita chi lo sa,
con me porto la chitarra
e se la notte piangero'
una nenia di paese suonero'.

Ricchi e Poveri, San Remo 1971

Tłumaczenie (tekstowo.pl)

Kraju mój, który jesteś na wzgórzu
rozpostarty jak staruszek we śnie,
nuda, rezygnacja z wszystkiego
jestem Twoją chorobą,
kraju mój zostawiam Cie, odchodzę.

Co będzie, co będzie, co będzie,
co będzie z moim życiem, kto to wie,
potrafię robić wszystko lub nic, od jutra się zobaczy
co będzie, będzie to co będzie.

Moich przyjaciół prawie wszystkich już nie ma (Moi przyjaciele prawie wszyscy już odeszli)
a inni wyjadą po mnie
szkoda bo było mi dobrze
w ich towarzystwie
ale wszystko przemija, wszystko odchodzi.

Co będzie, co będzie, co będzie,
co będzie z moim życiem, kto to wie,
wezmę ze sobą gitarę
i jeśli w nocy będę płakał
kraj będzie mi kołysankę grał.

Kochanie moje, całuję Cię w usta,
które były źródłem mojej pierwszej miłości
spotkamy się, jak i gdzie nie wiem,
ale wiem tylko, że wrócę.

Co będzie, co będzie, co będzie,
co będzie z moim życiem, kto to wie,
wezmę ze sobą gitarę
i jeśli w nocy będę płakał
kraj będzie mi kołysankę grał.

Jose Feliciano - Che Sara 1971

Jedno z najbardziej poruszających i wzruszających ‘bolero’ „Silencio”, napisał Portorykańczyk Rafael Hernandez, wielka postać w muzyce latynoamerykańskiej. Wykonanie w uczuciowym duecie Ibrahima Ferrera z Omarą Portuendo sfilmował Wim Wenders i nagrał podczas sesji w Hawanie a także podczas występu w Amsterdamie.

Ibrahim Ferrer & Omara Portuendo śpiewają 'Silencio'

Scena z filmu pokazująca nagranie tej piosenki jest szczególnie przejmująca ze względu na wiek artystów (on miał 72 lata, ona prawie 70; najstarszy członek zespołu liczył lat 91 a wielu pozostałych miało ponad 80) kontrastujący z świeżością i emocjonalną intensywnością wykonania, w którym ona poruszona do łez, a on je czule otarł.

Silencio

Rafael Hernandez jest uważany za jednego z największych kompozytorów portorykańskich. Urodził się w miasteczku Aguadilla w 1892 roku, umarł w 1965 w San Juan. Rafael uczył sięmuzyki w Porto Rico i w Meksyku. Służył w armii amerykańskiej podczas I Wojny Światowej. W 1926 roku gdy mieszkał w Nowym Jorku stworzył pierwsze trio nazwane "Trío Borinquen". W 1929 skomponował pierwszy duży przebój "Lamento Borincano". W 1934 roku powołał nowy zespół "Cuarteto Victoria". Z obydwoma zespołami Rafael dużo podróżował po krajach Ameryki Łacińskiej. W 1937 roku napisał jedną swoich najpiękniejszych piosenek "Preciosa".

Rafael Hernandez

W 1947 Hernandez powrócił na Porto Rico gdzie otrzymał stanowisko dyrektora portorykańskiej Orkiestry Symfonicznej, został także doradcą WIPR-Radio . Jego najpopularniejsze i najładniejsze utwory to: Ahora somos Felices, Campanitas de Cristal, Capullito de Alelí, Culpable, El Cumbanchero, Ese soy Yo, Perfume de Gardenias, Tu no Comprendes i oczywiście Silencio.

Trio Borinquen

Rafael Hernandez komponował muzykę na Boże Narodzenie, Zarzuele (opery latynoskie), operetki i wszelkie tańce południowo-amerykańskie. Większość jego twórczości osiągnęła sławę na całym świecie. Muzyka Rafaela Hernandeza stanowi bardzo ważną część kultury na Porto Rico. Jego piękne piosenki i melodie niosą tęskne wspomnienia zarówno wśród mieszkańców Wyspy jak również wśród emigrantów do USA i gdziekolwiek indziej.

Rafael Hernandez

Saksofonista altowy Miguel Zenón jest rozpoznawalny ze względu na swój dźwięk, który jest nośny, jasny i kwiecisty. Ale jest też znany ze swojej jakości idei, z jego szczególnego rodzaju intelektualnej ambicji. “Alma Adentro: The Puerto Rican Songbook” to jego trzecia płyta, w której analizuje portorykańską muzykę od dołu i łączy ją, z wielką oryginalnością, z nowoczesnym stylem jazzu. Wyszedł od standardów z lat 1920 – 1970: przede wszystkim bolera, ballady i filin – taki styl muzyki, który mógłby być odpowiednikiem piosenek Gershwina czy Kerna.

Miguel Zenón - Alma Adentro, album

W kompozycji Hernandeza ‘Silencio’ saksofonista rozpoczyna powtarzającą sięfrazą przed zwrotem do inicjującej melodii; sam tylko we wstępie, później wędruje do improwizującej dyskusji z pianistą Perdomo i w końcu powraca do powtarzającego się pierwszego motywu.

Miguel Zenón

Miguel Zenón: „Rafael Hernandez jest prawdopodobnie najbardziej znanym Portorykańczykiem na świecie w historii. Jego osiągnięcia są niemalże zbyt duże do wymienienia; stanowił część James Reese Europe’s ‘Hell Fighters’, żył na Porto Rico, w Meksyku i na Kubie i wszędzie tam był uważany za skarb narodowy. Był niewiarygodnie płodnym i wszechstronnym kompozytorem, który napisał sporo z najlegendarniejszych piosenek w historii muzyki latynoskiej. Muzyczny gigant w każdym sensie tego słowa.”

Hernandez i jego Cuarteto Victoria

Pianista, kompozytor i aranżer Edwin Sánchez: „Kompozycje Rafaela Hernandeza, dla mnie, ilustrują ducha czystej portorykańskiej kultury i ludzi dumnych z ich dziedzictwa i korzeni – nie tylko tych z Wyspy ale i tych Portorykańczyków, którzy są rozsiani po świecie. To pozwala nam dzielić naszą wspólną miłość i tęsknotę za rodziną, za Wyspą i naszą kulturą.”

Rafael Hernandez

W wymienionym na początku, nominowanym do Oscara filmie, gdy kamera przechodzi płynnie od studia do śpiewaków widzimy Ibrahima Ferrera ocierającego łzę z policzka Omary Portuondo, najbardziej dojmujący moment w filmie, przekazujący tragiczne piękno nie tylko tego bolero ale przede wszystkim opowieści o Buena Vista Social Club.

Omara Portuendo & Ibrahim Ferrer śpiewają 'Silencio'

Silencio, tekst hiszpański

Duermen en mi jardin
las blancas azucenas, los nardos y las rosas,
Mi alma muuuuy triste y pesarosa
a las flores quiere ocultar su amargo dolor.

Yo no quiero que las flores sepan
los tormentos que me da la vida.
Si supieran lo que estoy sufriendo
por mis penas llorarian tambien.

Silencio, que estan durmiendo
los nardos y las azucenas.
No quiero que sepan mis penas
porque si me ven llorando moriran.

Rafael Hernandez

Cisza (wg tekstowo.pl)

Drzemią w moim ogrodzie
Białe lilie,tuberozy i róże
Moja dusza bardzo smutna i rozgoryczona
Chce ukryć przed kwiatami swój gorzki ból.

Ja nie chcę,żeby kwiaty wiedziały
O kłopotach, które przynosi mi życie
Jeśli wiedziałyby,jak cierpię
Również by płakały.

Cicho,bo śpią
Tuberozy i róże
Nie chcę,żeby znały moje żale,
Bo jeśli zobaczą,że płaczę,umrą.

Rafael Hernandez

Klasyczna wersja Malagueni jest tęskna i romantyczna. Biedny młody człowiek jest beznadziejnie zakochany w pięknej dziewczynie z Malagi w Hiszpanii. Nie ma nic do zaoferowania poza czystym i dobrym sercem i rękami do pracy. Ta delikatna piosenka miłosna, której korzenie tkwią w formach zachowań społecznych istniejących od bardzo dawna, wydaje się wyzwalać jakieś podprogowe instynkty sprzed wieków, zawsze gdy jest grana i śpiewana.

Malaguena Salerosa

To pieśń opowiadająca o młodzieńcu, który mówi dziewczynie jaka jest piękna i że bardzo chciałby być jej mężczyzną, ale rozumie, że ona go odrzuci gdyż jest biedny. W filmie Kill Bill, zamerykanizowanej dzikiej i odlotowej wersji (Chingon), Tarantino rozwinął sekwencję bazującą na niej.

Kill Bill poster

Malagueña Salerosa — jest opisywana jako bardzo popularna meksykańska piosenka Son Huasteco lub Huapango, którą nagrano już ponad 200 razy.

Chingon

Son Huasteco to jedna z wielu form muzycznych pochodzących z północno-wschodniego Meksyku. Son Huasteco jest przeważnie wykonywany przez trzech muzyków na skrzypcach i gitarach huapanguera i jarana. Muzyka jest pełna wigoru i zaznaczanych rytmicznie dźwięków, a często przygrywana jest do towarzyskich tańców.

Malaguena Salerosa

Autorstwo Malagueni Salerosy przypisywane jest Elpidio Ramírezowi i Pedro Galindo, którzy opublikowali ją w 1947 roku w Peer International. Jednakże jako La Malaguena piosenka ta została zapisana na ścieżce dźwiękowej meksykańskiego filmu Enamorada z 1946 roku. Została tam zaśpiewana w dramatycznej scenie filmowej przez Trio Calaveras. Ta wersja została wydana na płycie w 2002 roku.

Trio Calaveras

Meksykański kompozytor Nicandro Castillo kwestionuje prawa autorskie do tego utworu. Tak mówi: „...Malageuna, która w rzeczywistości, tak jak La Guasanga czy El Sacamandú były znane już wiele lat temu i powinny być częścią publicznej domeny.”

Malaguena Salerosa

Najsłynniejsza wersja La Malagueni była wykonana przez Miguel Aceves Mejía z zespołem mariachi. Miguel Aceves Mejía , znany również jako “Złoty Falset” był wielkim meksykańskim kompozytorem, aktorem i śpiewakiem. Urodził się w Ciudad Juarez w stanie Chihuahua w 1915 roku. Nagrywać zaczął w 1938 roku wraz z Trio “Los Porteños”. Interesującym aspektem jest to, że nagrał w karierze ponad 1000 utworów m.in. z gatunku Bolero, Tango i Ranchera.

Miguel Aceves Mejia

Malagueña Salerosa

Huasteca que linda eres

Que bonitos ojos tienes,
Debajo de esas dos cejas (X2)
Que bonitos ojos tienes
Ellos me quieren mirar,
Pero si tu no los dejas, (X2)
Ni siquiera parpadear

Malagueña, salerosa,
Besar tus, labios quisiera, (X2)
Malagueña salerosa
Y decirte, niña hermosa,
que eres linda, y hechicera, (X2)
como el candor de una rosa

Si por pobre me desprecias
Yo te concedo razón (X2)
Si por pobre me desprecias
Ingrata me traicionabas,
Cuando de ti estaba ausente, (X2)
De mi pasión te burlabas

Malagueña, salerosa,
Besar tus labios quisiera, (X2)
malagueña salerosa
Y decirte, niña hermosa,
Que eres linda y hechicera, (X2)
Como el candor, de una rosa (X2)

Malaguena Salerosa

Malagueña Salerosa, English version

Huasteca, you are beautiful

What pretty eyes you have,
Under those two eyebrows (X2)
What pretty eyes you have
They want to watch me,
But if you do not leave it, (X2)
Not even blink

Malagueña salerosa,
I like to kiss your lips (X2)
malagueña salerosa
And to tell you, beautiful girl,
you are beautiful, and sorceress (X2)
like the candor of a rose

If you despise me for being poor
I grant you reason (X2)
If you despise me for being poor
Ungrateful you betray me,
When I was absent, (X2)
You make fun of my passion

Malagueña salerosa,
I want to kiss your lips, (X2)
malagueña salerosa
And to tell you, beautiful girl,
They're cute and sorceress (X2)
Like the candor of a rose (x2)

Malagueña Salerosa (Tłumaczenie wg tekstowo.pl)

Jakież piękne oczy masz
Poniżej obu tych brwi
Poniżej obu tych brwi
Jakież piękne oczy masz

One chcą na mnie patrzeć
Lecz ty im nie pozwalasz
Lecz ty im nie pozwalasz
Choćby nawet zamrugać

Urocza Malagenio (mieszkanka Malagi)
Chciałbym całować twe usta
Chciałbym całować twe usta
Urocza Malagenio
I mówić ci wspaniała dziewczyno

Jakże pię.....kna i cudowna jesteś
Jakże piękna i cudowna jesteś
Niczym biel róży

Jeśli mną gardzisz z powodu biedy
Przyznaję ci rację
Przyznaję ci rację
Jeśli mną gardzisz z powodu biedy

Nie oferuję ci bogactw
Oferuję ci moje serce
Oferuję ci moje serce
W zamian za moją biedę

Urocza Malagenio
Chciałbym całować twe usta
Chciałbym całować twe usta
Urocza Malagenio
I mówić ci wspaniała dziewczyno

Jakże piękna i cudowna jesteś
Jakże piękna i cudowna jesteś
Niczym biel róży
I mówić ci wspaniała dziewczyno

Malaguena Salerosa

Szanse na to, że zaśpiewaliśmy kiedyś na całe gardło „Ay, ay, ay, ay” z refrenu nieśmiertelnej piosenki meksykańskiej o pięknej dziewczynie o ciemnych oczach, są bardzo duże. Każdy słyszał ‘Cielito Lindo’ mimo, że nigdy nie był w Meksyku. Nawet gdy nie ma pojęcia co to Sierra Morena lub też dlaczego dziewczęce oczy nazywane są “contrabando.”

Poza ciemnymi błyszczącymi oczami dziewczę ma księżyc (znamię) koło ust. Pieprzyk w tej piosence znalazł się tam tą drogą: “Ese lunar que tienes” (“to znamię które masz”). Kompozytor, człowiek oczywiście z pieprzykami na to ma taką odpowiedź: “Nie oddawaj go nikomu...on nalezy do mnie.”

Cielito Lindo (Lovely Sweet One)

“Cielito Lindo” ballada na 3/4 skomponowana w 1882 roku przez meksykańskiego twórcę Quirino Mendoza y Cortés zawdzięcza wiele z wiejskiej starej kolędy hiszpańskiej (villancico). Stała się jedną z najsławniejszych piosenek hiszpańsko-języcznych na świecie. Tytuł ‘Cielito Lindo’ literalnie należy tłumaczyć jako ‘piękne małe niebo’ albo ‘słodkie niebo’. Jednakże w tej piosence, jak to wynika z kontekstu, te dwa słowa użyte są dla opisania pięknej młodej dziewczyny.

Quirino Mendoza y Cortés

Według jego biografii Quirino Mendoza y Cortés podczas wyprawy po górach spotkał młodą dziewczynę z małym znamieniem koło ust. Zrobiła na nim tak duże wrażenie, że szybko napisał melodię i prawie cały tekst, tylko pierwszy wers zapożyczył z starej hiszpańskiej piosenki.

“Ese lunar que tienes”

Jak większość latynoskich złotych przebojów ‘Cielito Lindo’ ma wiele wersji i tym samym znaczeń. W jednej z ważniejszych wersji słowa odzwierciedlają 17-towieczną legendę związaną z pasmem górskim w południowej Hiszpanii o nazwie Sierra Morena. Quirino Mendoza y Cortes prawdopodobnie słyszał opowieści o rozbójnikach kryjących się w tych górach i o cielito lindo szmuglowanym przez góry. Znaczenie tych słów nie jest w tej legendzie jasne. Stąd jednak w piosence pojawiło się słowo „contrabando”.

Sierra Morena

Styl tej meksykańskiej muzyki nazywa się mariachi. Powstał jako skrzyżowanie różnych wpływów muzycznych obecnych na obszarze podbitym przez Hiszpanów z dużym udziałem skrzypiec i gitar. Swoje miejsce znalazła tam i muzyka tubylczych Indian tworzących kulturę “Mestizo”, która korzystała z ręcznie robionych instrumentów o unikalnych kształtach, podobnych wszakże do znanych Hiszpanom europejskich odpowiedników.

Cielito Lindo

Użycie słów Sierra Morena na początku tekstu piosenki określa skąd pochodziła ta piękna dziewczyna. Wers mówiący o jej oczach określa je jako szelmowskie co ponoć zdradza, że była to cygańska złodziejka z gór Sierra Morena z hiszpańskiej Andaluzji. Teren ten był centrum deportacji Romów kilka wieków wcześniej.

Sierra Morena

W czasach gdy Quirino Mendoza y Cortés pisał swój tekst kobiety nosiły bujne fryzury tworzone często przy pomocy tresek przypinanych szpilkami i grzebieniami. Tworzyły one fantazyjne loki i koki. Z tego punktu widzenia Sierra Morena interpretuje się jako rodzaj kobiecej fryzury a nie łańcuch górski. Tak patrząc pierwszy wers to przekomarzanie się młodego mężczyzny w miłosnej piosence. Zresztą hiszpański słowo ‘morena’ może oznaczać brunetkę.

Cielito Lindo

‘Cielito Lindo’ osiągnął w Meksyku status utworu kultowego. Stał się ulubionym utworem, którym witają się zagraniczni artyści przyjeżdżający na występy do Meksyku. Melodia ta jest bliska sercu każdego Meksykanina. Jest śpiewana wszędzie i przez wszystkich – od Faith No More do Divididos. Lista nagrań tej piosenki jest naprawdę imponująca.

Ay, ay, ay, ay, Śpiewaj i nie płacz

Cielito Lindo, tekst hiszpański:

De la Sierra Morena,
Cielito lindo, vienen bajando,
Un par de ojitos negros,
Cielito lindo, de contrabando.

Ay, ay, ay, ay,
Canta y no llores,
Porque cantando se alegran,
Cielito lindo, los corazones.

Pájaro que abandona,
Cielito lindo, su primer nido,
Si lo encuentra ocupado,
Cielito lindo, bien merecido.

Ese lunar que tienes,
Cielito lindo, junto a la boca,
No se lo des a nadie,
Cielito lindo, que a mí me toca.

Si tu boquita morena,
Fuera de azúcar, fuera de azúcar,
Yo me lo pasaría,
Cielito lindo, chupa que chupa.

De tu casa a la mía,
Cielito lindo, no hay más que un paso,
Antes que venga tu madre,
Cielito lindo, dame un abrazo.

Una flecha en el aire,
Cielito lindo, lanzó Cupido,
y como fue jugando,
Cielito lindo, yo fui el herido.

Pedro Infante śpiewa Cielito Lindo

Cielito Lindo, tłumaczenie angielskie:

Through dark tresses, heavenly one,
a pair of deep brown eyes,
lower as they approach,
a stolen glance.

Ay, ay, ay, ay,
sing and don't cry,
heavenly one, for singing
gladdens hearts.

A bird that abandons
his first nest, heavenly one,
then finds it occupied by another,
deserves to lose it.

That beauty mark you have
next to your mouth, heavenly one,
don't share with anyone but me
who appreciates it.

If your little mouth, my dark girl,
were made of sugar,
I would spend my time
enjoying its sweetness.

From your house to mine
there is no more than a step.
Before your mother comes,
heavenly one, give me a hug.

Cupid shot off an arrow,
heavenly one,
And though he was playing,
I was wounded.

Cielito Lindo