Haendel – Sarabanda z Suity d-moll na Klawesyn (HWV 437)

Bywają kompozytorzy, którzy narzekają na los będąc zapamiętanymi tylko z garstki prac lub, co gorsza, z jednego tylko utworu. Jerzy Fryderyk Haendel w tym względzie należał do szczęśliwych. Mimo, że szeroka publiczność głównie wie o Mesjaszu, Muzyce na Wodzie i Muzyce Królewskich Fajerwerków to jednak większość wielbicieli klasyki zna doskonale wiele innych jego kompozycji.

Jednak utwory Haendla na klawesyn mają bardzo mało z głębi symetrii i politury, które uczyniły sławnymi utwory Bacha lub nawet z dużo prostszymi i mniej energicznymi podobnymi utworami wielkiego Włocha – Domenico Scarlattiego. W efekcie dokonania Haendla w tym gatunku były dotkliwie lekceważone.

Handel’s Sarabande from Keyboard Suite in Dm (HWV 437)

Powód, dla którego utwory klawesynowe Haendla, na pierwszy rzut oka mało zauważalne w porównaniu z dwoma wielce szanowanymi kompozytorami, był bardzo prosty: Haendel nigdy nie zamierzał ich publikować ponieważ stosował zasadę ważności – nie przywiązywał wagi do publikacji tych dzieł, które mają mniejsze znaczenie komercyjne, a suity klawesynowe miały niewielki oddźwięk w porównaniu z operami czy oratoriami, które go rozsławiały.

George Frideric Handel

Suitę na klawesyn d-moll (HWV 437) skomponował w latach 1703-1706. Jest ona też znana pod nazwą Suite de pièce Vol. 2 No. 4. Po raz pierwszy została wydana w roku 1733. Składa się z pięciu części:

1 	Prelude 	
2 	Allemande 	
3 	Courante 		
4 	Sarabande  z dwoma wariacjami 
5 	Gigue.

Część czwarta – Sarabanda – jest jednym z najbardziej znanych utworów na klawesyn solo.

Klawesyn

Barokowe suity instrumentalne zawierały kilka części - tańców. Najczęściej były to Allemande, Courante, Sarabande i Gigue, w takim porządku, choć niekiedy z odmianami. Niektóre były pisane na małe zespoły kameralne ale suity na klawesyn były powszechne. Sarabanda to powolny, dostojny taniec na trzy-czwarte z rytmicznymi akcentami na 2 lub 3. Haendel napisał co najmniej kilka suit w tonacji d-moll, z których tylko suita HWV437 zawiera sarabandę z wariacjami.

George Frideric Handel

Sarabanda najwcześniej wzmiankowana jest w Ameryce Centralnej. W 1539 roku taniec nazwany ‘Zarabanda’ pojawił się w wierszu napisanym w Panamie przez Fernando Guzmána Mexía. Podobno taniec ten stał się bardzo popularny w hiszpańskich koloniach w Ameryce i stamtąd trafił przez Atlantyk i Hiszpanię do Europy. W Hiszpanii sarabanda została zakazana w 1583 roku za nieprzyzwoitość, ale zakaz był chyba nie zawsze przestrzegany (taniec ten był często cytowany w literaturze, np. w utworach Cervantesa i Lope de Vegi).

Sarabanda, taniec

Sarabandę Haendla można grać na klawesynie i wtedy wykonawca prawdopodobnie będzie improwizował trochę ozdobników (arpeggia czy mordenty). Wersje na fortepian z reguły są interpretowane bez ornamentów i powtórzeń.

Melodię często określa się jako Folia Haendla. La Folia wprost oznacza szaleństwo, obłęd, głupotę. Jest to niezwykły fenomen w historii muzyki. Ta prosta ale intrygująca melodia został opublikowana w 1672 roku chociaż korzeniami tkwi w wieku XVI. Była dużym wyzwaniem dla wielu kompozytorów aż do dnia dzisiejszego; począwszy od sławnej Kantaty Bacha do filmowego hitu Vangelisa.

George Frideric Handel

Każdy może usłyszeć, że nie jest to Folia ale ponieważ Haendel nie napisał żadnej innej Folii, a ten utwór oddycha tą samą atmosferą i ponieważ większość fanów Handla uważa, że miał on w głowie temat Folii gdy pisał Sarabandę, stała się haendlowską Folią – mniej więcej na takiej samej zasadzie jak rozpowszechnione nieporozumienie, że 'Take Five' napisał Dave Brubeck gdyż jego kwartet zawsze grał ten utwór. Podobieństwa między tematem Folii a Sarabandą Heandla są swoją drogą całkiem widoczne: Temat i wariacje przez 16 taktów z dwoma regularnymi ośmiotaktowymi frazami, rytmiczne akcentowanie drugiej nuty w każdym takcie i ten sam rodzaj udźwięcznienia w wysokich i niskich registrach.

George Frideric Handel

Johan Halvorsen zaaranżował w 1897 roku temat Sarabandy na skrzypce i altówkę (temat i 11 wariacji). Popularność Sarabandy ogromnie wzrosła po włączeniu transkrypcji na orkiestrę do ścieżki dźwiękowej filmu Stanleya Kubricka pod tytułem Barry Lyndon.

Sarabanda z filmu Barry Lyndon